KÜÇÜK YEŞİL FABRİKALAR: ASMA YAPRAĞI

Bitki metabolizmasında meydana gelen fizyolojik olaylar bitkilerin değişik kısımlarında bulunan organlar ile gerçekleşmektedir. Bitki kısımları genel olarak incelendiğinde suyun topraktan alınması ve diğer organlara iletilmesinde görevli olan kök, bitkilerin dik durmasını sağlayan ve köklerle dallar arasında bağlantıyı sağlayan gövde, üzerinde yaprak, göz, meyve gibi organları taşıyan sürgün sistemi, meyvelerin oluşumunda birincil derece görevli olan çiçekler, fotosentez ve terleme gibi temel fonksiyonların gerçekleşmesinde birinci derecede sorumlu olan yapraklar ön plana çıkmaktadır. Yapraklar diğer organlara nazaran bitkilerin gelişim safhalarında daha temel özelliğe sahip olup, vejetasyon döneminde bitkilerin olmazsa olmaz organlarından biridir.

Asmaların yaşamsal döngülerinde de etkin bir konuma sahip olan yapraklar fotosentez, terleme ve solunum gibi temel ihtiyaçların gerçekleşmesinde önemli rol oynamaktadırlar. Asma gelişiminin olumsuz etkilenmemesi ve kaliteli ürünlerin elde edilmesi için asma üzerinde yaprakların optimum düzeyde bulunması gerekmektedir. Çünkü üzüm ve diğer organlara depo edilen karbonhidratlar fotosentez sonrası yapraklarda oluşmaktadır.

Dünyada sebepleri üzerine çalışılan önemli bir konu olan iklim değişikliği nedeniyle asmalardan elde ettiğimiz ürünlerin kalitesi, miktarı ve üzümlerin optimum olgunluk zamanı yıldan yıla değişiklik gösterebilmektedir. Bu dalgalanmaların önlenmesinde asma üzerinde bırakılan uygun ürün miktarı, yaprak alımı ve aralarındaki dengenin sağlanması öne çıkan hususların başında gelmektedir. Söz konusu hususlar asma verimi, meyve kalitesi, vejetatif gelişme ve depo organlarında yer alan karbonhidrat rezervlerinin oluşumu üzerinde son derece etkili olmaktadır. Bunun yanı sıra bağcılıkta asma üzerinde bırakılması gereken yaprak miktarı ve alım zamanı çok önemli ve dikkat edilmesi hususlardan biridir. Bu durumun nasıl gerçekleştiğine hep beraber bakalım.

Yaprak Alımında Dikkatli Olmalıyız

Havaların ve toprağın ısınmasıyla beraber bağ yetiştiriciliğinde asmaların vejetatif aksamını oluşturmaya başladığı dönemden, ben düşme dönemine kadar geçen sürede yapılması gerekli bazı uygulamalar bulunmaktadır. Bu uygulamalar gözlerin uyanmasından hasada kadar olan aktif devrede, ürünün miktar ve kalitesini arttırmaya yönelik “yaz budaması veya yeşil budama” dır. Maalesef bazı üreticiler bu uygulamaların üzerinde durmamakta, pazarlanabilir, kaliteli ve gösterişli salkımlar elde edememektedirler. Bu uygulamalar içerisinde sürgün üzerinde yapılması gerekenler içerisinde obur ve filiz alma, uç alma, tepe alma, sürgün yönlendirme, koltuk alma ve yaprak alma gibi işlemler bulunmaktadır.

Yaprak alma işlemi hakkında genel bir tanım yaprak gerekirse, “yaz döneminde yeşil sürgünlerde yaşlı, gölge yapan ve havalanmayı engelleyen yaprakların alınması” işlemidir. Bu işlem asma tacının havalanması ve salkımların güneş ışınlarından maksimum düzeyde yararlanması için önemlidir.

Üreticilere göre yaprak alım zamanı ve miktarı sık sık yapılan yanlış uygulamalar nedeniyle değişebilmektedir. Bu uygulamalardan vazgeçilmeli ve üreticiler bilinçlendirilmelidir.

Ege Bölgesi’nde bağcılık yapılan yörelerde bilinçsiz yaprak alımı, üreticilerin yetiştiricilik problemleriyle karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır. Nasıl mı? Gözlerin uyanmasından hasada kadar geçen evrede, yeşil sürgünlerin üzerinde yeteri kadar yaprak bulunmadığı takdirde fotosentezin normalinden az gerçekleşmesine ve bir sonraki senede bırakılacak bir yaşlı ürün çubuğunun kalitesiz ve karbonhidratça zengin olmamasına sebebiyet verecektir. Bu olay dolaylı olarak gelecek sene oluşacak olan salkım sayısını etkileyebilmektedir. Üzüm tanelerinin hasat sırasında istenilen düzeyde şeker oluşturamaması ve yüksek asitliğe sahip olmasının nedenlerinden birinin de asma üzerinde mevcut yaprak miktarının uygun olmaması ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Ayrıca aşırı yaprak alımı söz konusu olduğunda, tanelerde çürümeler görülebilmektedir.

Yaprak Alım Zamanı İyi Belirlenmelidir

Çekirdeksiz üzümde çiçeklenmeden önce yapılan yaprak alımı silkmeye neden olur, Tane ağırlığını azaltır. Çok erken devrede yapılan yaprak alımı tanelerin güneşe maruz kalmasına, kabukların sertleşmesine, iyi büyümemelerine, kabuk üzerinde güneş yanıklıklarının oluşmasına neden olmaktadır (Anonim, 2004).

Peki İlaçlama?

Asmanın ilaçlama zamanında gereksiz yaprak varlığı asmanın dış tacında bir duvar etkisi yaratmaktadır. Çünkü yaprak alımı yapılmadığında uygulanan ilaç asmanın sadece dış yapraklarına temas etmekte, taç içerisinde kalan sürgünlere ve salkımlara ulaşamamaktadır. Öncelikle koltuk sürgünleri (ana sürgün ile yaprak sapı arasındaki aktif tomurcuğunun sürerek ortaya çıkan verimsiz sürgünler) temizlenmelidir. Özellikle de ilaçlamaların yapıldığı dönemlerde yapılan uygun miktarda yaprak alımı, asmanın vejetatif organ ve salkımlarda meydana gelebilecek hastalık zararının önlenmesinde etkili olmaktadır. Bu durumun önlenmesi için yaşlı yaprakların alınması ve sürgünlerin olabildiğinde doğru bir şekilde yönlendirilmesi gerekmektedir.

Hangi Yapraklar Alınmalıdır?

Yaprakların alınmasında önemli olan bir konu da alınacak yaprakların seçilmesidir. Alınması gereken yapraklar salkımdan önceki yaşlı, salkımın etrafında yarı gölge oluşturan ve alındığı takdirde havalanma penceresi oluşturacak yapraklardır. Üretim sezonu boyunca kesinlikle salkımların karşısında yer alan yaprakların alınmamasına dikkat edilmelidir. Sürgünlerin üzerinde salkım karşısında bulunan yapraklar, üzüm tanelerinin genişlemesi ve olgunlaşması için önemlidir. Özellikle ben düşme safhasından sonra yapraklarda sentezlenen maddeler floem aracılığı ile salkıma doğru geçiş yapmaktadır. Şayet salkım karşısındaki yaprak ortadan kaldırılırsa söz konusu madde akışı önlenmiş olacaktır.

Konu hakkında ülkemizde kurutmalık üzüm açısından önemli bir konuma sahip Ege Bölgesi'nde yapılan çalışmalar, vejetasyon başından itibaren sürekli olarak yapılan yaprak alımları, üzüm verim ve kalitesinde önemli kayıplar meydana getirdiğini göstermektedir. Sultani Çekirdeksiz üzüm çeşidinde % 40 oranında yapılan yaprak alımı ile verimde % 11.28, % 60 oranında yaprak uygulaması ile verimde % 18.97’lik bir azalmanın olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırma sonucunda 1 g üzüm için 11.8 cm2 yaprak alanın gerekli olduğu ifade edilmiştir (Kader, 1990). Yaz budamaları içeresinde yer alan diğer uygulamalar da göz önünde bulundurulduğunda bir asmada toplam % 25’lik yaprak alımının uygun olduğu söylenebilir. Alt taraftaki grafikte görüldüğü gibi, üzüm kalitesi dikkate alındığında yeterli miktarda yaprak alımı yapılmalı ve hiçbir zaman kritik düzey aşılmamalıdır. Aksi halde kalite düşmekte ve verim bu durumdan etkilenmektedir.

Salamuralık Yaprak Alımı

Ülkemizin salamuralık yaprak üretimi yoğun olarak Ege’nin Manisa, İzmir, Denizli ve Aydın illerinde ve Karadeniz Bölgesi Tokat ilinde gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde salamuralık yaprak üretiminde Narince ve Sultani Çekirdeksiz çeşitlerinin yaprakları tercih edilmektedir. Özellikle Ege Bölgesi bağcılığında dünyaca ünlü Sultani Çekirdeksiz üzümünün yetiştirildiği geniş alanlarda yaprak toplama işlemleri her dönem gerçekleşmektedir. Fakat bilinçsiz ve aşırı yaprak toplama işlemleri, üzüm kalitesini olumsuz etkilemektedir. Burada yetiştirici pazar amacının ne olacağına karar vermelidir. Çünkü üretici hem yaprağını hem de üzümünü ekonomik olarak değerlendirmek istediğinde her dönem yaprak toplamaya başlamakta, fakat bu durum kaliteli üzüm elde etmeye imkan vermemektedir. 

Sultani Çekirdeksiz çeşidine ait asmalarda yapılan bir çalışmaya göre, yaz sezonu boyunca sürekli yaprak alımı, 100 üzüm tanesi ağırlığında ortalama % 13 azalma meydana getirdiği, salkımları tamamen açıkta bırakacak şekilde yaprak alma uygulamalarında ise salkımların güneşten zarar görüldüğü bildirilmiştir. Salamuralık yaprak üretimi için yaprakların normal büyüklüğünün 2/3’üne ulaşıldığında yaprak alımının yapılabileceği, bu orandan daha büyük olanlarda olan yaprakların  kartlaşmaya başladığı ve küçük kalan yaprakların ise çok ince olduğundan salamuraya uygun olmadığı belirtilmiştir (Özcan ve ark., 2004).

Tokat ilinde yapılan çalışmalara göre üreticiler salamuralık yaprak topladıktan sonra kalan üzümleri genellikle şıralık/şaraplık olarak değerlendirdiği, üreticilerin büyük bir kısmının bağlarda ana ürün olarak yaprağı, yan ürün olarak ise üzüm üretimini esas alan bir yetiştiricilik yaptığı belirtilmiştir. Yine yukarıda bahsedildiği gibi aşırı miktarda yaprak toplama asmada kalan üzümlerin istenilen olgunluk seviyesinde elde edilmemesine dolayısıyla üzümün kalitesinin düşük olmasına neden olduğu ifade edilmiştir (Cangi ve ark., 2005). Başka bir  araştırma sonucuna göre ise üretim yapılan mevcut bağlarda bağın beslenme durumu ve asmanın yaşına göre 3-4 dönem salamuralık yaprak hasadı ve üzümün olgunlaşması sonrasında değerlendirilmesi en karlı üretim tarzı olarak önerildiği bildirilmiştir (Cangi ve ark., 2011).

Anlaşılacağı üzere her dönem yapılan yaprak alımı kaliteli üzüm yetiştiriciliğini sınırlandırmaktadır. Özellikle de bir yıl sonra asma üzerinde ürün çubuğu olarak bırakılacak bir yaşlı dalların aşırı yaprak alımından dolayı yetersiz beslenmesi verim kayıplarını meydana getirecektir. Hatta hasattan sonra da yeterli yaprak miktarı asmaların üzerinde üzerinde bırakılmalıdır. Geçmişte yapılan çalışmaların ışığında doğru zamanda ve yeteri miktarda yaprak alımına yönelik bir üretimin gerçekleştirilmesi, kaliteli üzüm yetiştiriciliği için emek sarf eden üreticimizin yüzünü güldürecektir.

KAYNAKLAR:
1. Anonim 2004. Pratik Bağcılık. Türkiye Ziraat Odaları Birliği. Temmuz 2004.
2. Cangi, R., Kaya C., Kılıç, D., Yıldız, M., 2005. Tokat Yöresinde Salamuralık Asma Yaprak Üretimi, Hasad ve İşlemede Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. &.Ulusal Bağ Sem., Bil. Kitabı. Cilt:2, 632-640, Tekirdağ.
3. Cangi, R., Adınır, M., Yağcı, A., Topçu, N., Sucu, S., 2011. Salamuralık Yaprak Üretilen Bağlarda Farklı Üretim Modellerinin Ekonomik Analizi. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Ens. Der. 1(2): 77-84,2011.
4. Kader, S., 1990. Yuvarlak Çekirdeksiz Üzüm Çeşidinde Yaprak-Üzüm İlişkileri Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi. E.Ü. Ziraat Fak. Bornova- İzmir.
5. Özcan, B., Köylü, E.M., Bağdatlıoğlu, N., Noyaner, B., 2004. Sultani Çekirdeksiz Üzüm Çeşitine Ait Yaprakların Alım Zamanı ve Miktarının Kuru Üzüm Kalitesine Olan Etkileri İle Yaprakların Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Yayın No: 105.

*Tüm fotoğraflar Turcan TEKER tarafından çekilmiştir

YAZI KAYNAĞINA AŞAGIDAKİ ADRESTEN ULAŞABİLİRSİNİZ:

http://www.apelasyon.com/Yazi/281-kucuk-yesil-fabrikalar-asma-yapragi